Ηλεκτροακουστική Μουσική: Περιγραφή/Εργαλεία

Εισαγωγή στην Ηλεκτροακουστική Μουσική | έτος 3ο
Πέμπτη | 12.00 – 15.00 | αίθουσα 310

Την τρέχουσα ακαδημαϊκή περίοδο δεν διδάσκω το μάθημα. Το υλικό που υπάρχει σε αυτήν τη σελίδα αφορά το ακαδημαϊκό έτος 2020-21.
Περιγραφή
Το μάθημα παρουσιάζει βασικές αισθητικές τάσεις της ηλεκτροακουστικής μουσικής από τα μέσα του 20ου αιώνα έως τις μέρες μας. Συζητά τα τεχνολογικά μέσα κάθε περιόδου, τους συνθέτες, και αναλύει προεξέχοντα έργα από το ρεπερτόριο. Επικεντρώνεται στις σύγχρονες τεχνικές ηχητικής επεξεργασίας, δίνοντάς τη δυνατότητα στους φοιτητές/φοιτήτριες να εξοικειωθούν με διαδεδομένα λογισμικά για τη δημιουργία και επεξεργασία του ήχου, να αποκτήσουν πρακτική εμπειρία μέσα από εργασίες που θα διαμορφώσουν οι ίδιοι και να κατανοήσουν θεμελιώδεις έννοιες της ηλεκτρονικής μουσικής. 

Περίγραμμα Μαθημάτων
Μάθημα 1
Εισαγωγή στο μάθημα, οργάνωση, εκπαιδευτικό υλικό, επικοινωνία
Οι Φουτουριστές
Από τη 2η σχολή της Βιέννης στην έλευση της μαγνητοταινίας
Musique Concrète & Elektronische Musik
Το ηχητικό αντικείμενο (sound object)
Μάθημα 2
Ανασκόπηση βασικών εννοιών μουσικής τεχνολογίας: Ο ήχος, δειγματοληψία, απεικόνιση του ήχου στο πεδίο χρόνου & συχνοτήτων
Βασικές τεχνικές επεξεργασίας ήχου
Λειτουργίες ενός Audio Editor: Εισαγωγή στο OcenAudio
Μάθημα 3
Το Digital Audio Workstation: Εισαγωγή στο Reaper
Επεξεργασία ήχου σε DAW
Hχοχρωματική ισορροπία: Equalisation
Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων
Μάθημα 4
Digital Audio Workstation II
Η μορφολογία του ήχου
Κατηγοριοποίηση των ηχητικών αντικειμένων
Φασματικά χαρακτηριστικά
ADSR & LFOs
Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων
Μάθημα 5
05/11/20 1η Εργασία | Παρουσιάσεις ομάδων
Πρόγραμμα Παρουσιάσεων
Ενδεικτικά Θέματα:
Ηλεκτρονικά Μουσικά Όργανα του 20ου αιώνα [Electronic Musical Instruments of the 20th Century]
Musique Concrète
Elektronische Musik
Edgard Varèse
Karlheinz Stockhausen
John Cage
Προγραμματισμός & Μουσική 1950-2000 [Programming & Music 1950-2000]
Διάχυση Ήχου [Sound Spatialisation]
Η Ψυχοακουστική στη Μουσική με Υπολογιστές [Psychoacoustics & Computer Music]
Ακουστική Οικολογία, Mουσική του Περιβάλλοντος [Acoustic Ecology, Music of the Environment]
Ακουσματική Μουσική [Acousmatic Music]
Αλγοριθμική Σύνθεση [Algorithmic Composition]
Φασματική Μουσική [Spectral Music]
Laptop Orchestras
Γραφικές Παρτιτούρες [Graphic Scores]

Ζωντανή Ηλεκτρονική Μουσική [Live Electronics]
IDM & Glitch
Γενετική Μουσική & Ambient [Generative Music & Ambient]
Διαδραστική Ηλεκτρονική Μουσική [Interactive Electronic Music]
Νέες Διεπαφές για Μουσική Έκφραση [New Interfaces for Musical Expression]
Συντήρηση & Διαφύλαξη της Ηλεκτροακουστικής Μουσικής [Preserving Electroacoustic Music]
Live Coding
Μουσική Ερμηνεία μέσω Δικτύου [Networked Music Performance]
Ηλεκτρονική Μουσική & Κινούμενη Εικόνα [Electronic Music & the Moving Image]
Ανάλυση μίας Τεχνικής Σύνθεσης Ήχου [Σύνθεση Δειγματοληψίας, Σύνθεση με Φυσικά Μοντέλα, Μικροδομική Σύνθεση, Στοχαστική Σύνθεση, Σύνθεση Αλυσιδωτής Συνένωσης, κτλ]
Μάθημα 6
12/11/20 | 1η Εργασία | Παρουσιάσεις ομάδων
Πρόγραμμα Παρουσιάσεων
Μάθημα 7
Η αρχή μιας ηλεκτροακουστικής σύνθεσης

Συνήθεις διαδικασίες μετασχηματισμού του ηχητικού υλικού
Δουλεύοντας με οικογένειες ήχων
Γραφικές Παρτιτούρες
Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων
Μάθημα 8
Διαστρωμάτωση των ηχητικών αντικειμένων
Κατασκευάζοντας ηχητικά περιβάλλοντα

Κατασκευάζοντας αιτιώδεις σχέσεις
Ηχητικές Υφές (sound textures)
Χωροθέτηση ήχων
Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων
Μάθημα 9
Ο Ρυθμός
Εισαγωγή και επεξεργασία δεδομένων midi
Έλεγχος εικονικών οργάνων
Μάθημα 10
Ζωντανή Ηλεκτρονική Μουσική [live electronic music]
Ακροάσεις & ανάλυση μουσικών έργων | Multichannel Audio
Μάθημα 11
Laptop ensembles
Σύνθεση & επεξεργασία ήχου με το SuperCollider
| 16/12 | 23:59 | Υποβολή 2ης Εργασίας
Μάθημα 12
Υποστήριξη τελικών εργασιών
Μάθημα 13
| Τρίτη 19/1/21 | 23:59 | Υποβολή 3ης Εργασίας
Διαδικτυακή Συναυλία (streaming) | 21/1/21 | 12:00

 Τι θα χρειαστείτε
Έναν υπολογιστή. Με την πάροδο του χρόνου ο προσωπικός σας υπολογιστής θα γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς σας.
Ακουστικά HiFi: Είναι μια καλή ευκαιρία να αγοράσετε ένα ζευγάρι ακουστικών. Θα σας βοηθήσει να ακούτε σωστά αυτά που δημιουργείτε μέσω του υπολογιστή. Εταιρίες όπως η Beyerdynamic, η AKG και η Sennheiser κατασκευάζουν αρκετά αξιοπρεπή και προσιτά μοντέλα. Προσπαθήστε να αποφύγετε τη χρήση ακουστικών DJ που συχνά έχουν έντονες χαμηλές συχνότητες, ή “ψείρες” που τις περισσότερες φορές είναι χαμηλής πιστότητας.
Ένα ζευγάρι καλά αυτιά, (δύσκολη αγορά).

Εργαλεία
Στη φιλοσοφία του μαθήματος είναι η χρήση επαγγελματικών προγραμμάτων που διατίθενται ελεύθερα στο ίντερνετ, είναι ανοικτού κώδικα, είτε μπορούν να αγοραστούν σε χαμηλή τιμή, ώστε να έχετε τη δυνατότητα να δουλέψετε με τα δικά σας εργαλεία, στο λειτουργικό σύστημα που θέλετε, χωρίς πρόσθετο κόστος.
Argotlunar, http://mourednik.github.io/argotlunar/
OcenAudio, https://www.ocenaudio.com/en/startpage
PureData, https://puredata.info/
Reaper, http://www.reaper.fm/ + SWS Plugin Extension
Sonic Visualiser, http://www.sonicvisualiser.org/
SoundGrain, http://ajaxsoundstudio.com/software/soundgrain/
Soundhack Freeware, http://www.soundhack.com/freeware/
Spear, http://www.klingbeil.com/spear/
SuperCollider, http://supercollider.github.io/
HourGlass Granular Synthesizer [win, mac]
Πρόσθετα προγράμματα επεξεργασίας ήχου:
MFreeEffectsBundle, https://www.meldaproduction.com/MFreeEffectsBundle
Voxengo Free plugins SpectrumAnalyzer / OldSkoolReverb / TempoDelay
Tokyo Dawn Labs Kotelnikov Compressor / SlickEQ / Nova DynamicEQ
Valhalla, SuperMassive, SpaceModulator, FreqEcho

Blue Cat Audio freeware, http://www.bluecataudio.com/Products/Bundle_FreewarePack/
PaulXStretch plugin [win, mac]
Doppler Dome [website]
Εικονικά συνθεσάιζερ ήχου που κατεβαίνουν ελεύθερα:
Tyrell N6, [mac, win , linux] προσομοίωση αναλογικού συνθεσάιζερ
TAL NoiseMaker, https://tal-software.com/products/tal-noisemaker
Dexed, https://asb2m10.github.io/dexed/, προσομοίωση του κλασικού Yamaha DX7

Tunefish, https://www.tunefish-synth.com/?action=download
OB-xd, http://www.discodsp.com/obxd/

Αξιολόγηση
Το μάθημα εξετάζεται με 3 διαδοχικές εργασίες που συνυπολογίζονται στον τελικό βαθμό κατά 25%, 25% και 50% αντίστοιχα. Δεν υπάρχουν γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου. Η υποβολή των ατομικών εργασιών γίνεται σε ηλεκτρονική μορφή μέχρι τη συγκεκριμένη ημερομηνία κατάθεσής τους μέσω του επόμενου συνδέσμου >  UPLOAD.
Η διαδικασία είναι απλή παιδιά και έχει ως εξής: Φτιάχνετε ένα φάκελο που μέσα του περιέχει όλα τα απαραίτητα αρχεία που ζητά η συγκεκριμένη εργασία (πχ αρχεία ήχου, σχόλια, το project του Reaper, κτλ) και του δίνετε ένα όνομα που να περιέχει το ονοματεπώνυμό σας και τον αύξοντα αριθμό της εργασίας (-1, -2, -3 )*. Συμπιέζετε το αρχείο σε μορφή .zip δίνοντάς του το ίδιο όνομα με αγγλικούς χαρακτήρες, και το ανεβάζετε μέσω της ιστοσελίδας UPLOAD.
* Οπότε η δεύτερη εργασία του σπουδαστή κ.Peter Sellers θα έχει ως όνομα του συμπιεσμένου φακέλου κάτι σαν petersellers-2.
Σε ορισμένες εργασίες χρειάζεται να υποβάλετε ένα αρχείο κειμένου στα ελληνικά σε μορφή pdf. Σε οποιαδήποτε λειτουργικό κι αν είστε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το LibreOffice, το οποίο είναι open-source και δεν κοστίζει τίποτα. Κατεβάστε αν θέλετε και κάποιο greek-speller που διορθώνει τα ορθογραφικά. Φτιάξτε ένα αρχείο κειμένου και γράψτε τα σχόλιά σας μέσα σε αυτό. Στη συνέχεια για να το σώσετε ως pdf πηγαίνετε από το menu: File > Export as pdf. Τέλος. Έχετε δημιουργήσει ένα ωραιότατο pdf.
Σημειώστε ότι κάθε ατομική εργασία έχει συγκεκριμένη προθεσμία υποβολής. Υπάρχει βαθμολογική ποινή -10% για καθυστέρηση έως δύο ημερών και -20% για καθυστέρηση τριών ημερών. Μετά το πέρας της τρίτης ημέρας η εργασία παίρνει το τίποτα.

Τι γίνεται αν δεν περάσω το μάθημα μέσα στο εξάμηνο;

Αυτό είναι εξαιρετικά σπάνιο, αν όμως συμβεί, τότε θα χρειαστεί να υποβάλλεις το σύνολο των εργασιών μέχρι τις 23:59 την ημέρα εξέτασης του μαθήματος τον Σεπτέμβρη. Σε αυτήν την περίπτωση οι εργασίες θα χρειαστεί να γίνουν όλες ξανά από την αρχή, υποβάλλοντας δηλαδή 2 νέες ηλεκτροακουστικές συνθέσεις (ως .wav ή .aif) και μία βιντεοσκοπημένη παρουσίαση (ως mpeg).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Bregman, A. S. (2001), Auditory Scene Analysis: The Perceptual Organization of Sound, MIT Press. 152.15BreA
Collins N., d’Escrivan J. eds. (2007), The Cambridge Companion to Electronic Music, Cambridge University Press.
Cox, C., Warner, D. eds. (2017), Audio Culture, Revised Edition: Readings in Modern Music, Bloomsbury Academic.
Demers J., T., (2010) Listening Through the Noise: The Aesthetics of Experimental Electronic Music, Oxford University Press.
Emmerson S. ed. (1986) The Language of Electroacoustic Music, Macmillan Press. 786.709EmmS
Holmes, T., (2002), Electronic and Experimental Music: Pioneers in Technology and Composition, Routledge.
Kettlewell, B. (2002), Electronic Music Pioneers, ProMusic Press, 786.709KetB
Manning, P., (2013), Electronic and Computer Music, Oxford University Press. 786.709ManP
McNutt, E. (2003), ‘Performing Εlectroacoustic Μusic: Α Wider View of Interactivity’, Organised Sound 8(3), 297-304.
Menezes, F. (2002), ‘For a morphology of interaction’, Organised Sound 7(3), 305-311.
Nyman, M., (2000), Experimental Music: Cage and Beyond, Cambridge University Press. [διαθέσιμο στα Ελληνικά και στον Εύδοξο]
Roads, C. (1996), The Computer Music Tutorial, MIT Press. 781.34RoaC
Roads, C. (2015), Composing Electronic Music: A New Aesthetic, Oxford University Press.
Smalley, D. (1997), ‘Spectromorphology: explaining sound-shapes’, Organised Sound 2(2), 107-26.
Wishart, T. (1996), On Sonic Art, Routledge.
Wishart, T. (1996), Audible Design, Pantomime [view]
Καραμανλής, Ο., (2021), Σύνθεση και Επεξεργασία Ήχου με το SuperCollider, Fylatos Pub. 781.345133
Μπορείτε να ψάξετε για τα βιβλία που σας ενδιαφέρουν μέσα απ’ τον ιστότοπο της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Αθηνών, http://opac.seab.gr/
Μπορείτε ακόμη να συμβουλευθείτε τη βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών για βιβλία, καθώς και να ψάξετε σε διάφορες ηλεκτρονικές πηγές η πρόσβαση στις οποίες είναι ελεύθερη εντός του χώρου της βιβλιοθήκης του Μεγάρου Μουσικής.

Περιοδικά
International Computer Music Conference (ICMC), Πρόσβαση στα πρακτικά του συνεδρίου, https://quod.lib.umich.edu/i/icmc/
eContact!, Ηλεκτρονικό περιοδικό για την ηλεκτροακουστική μουσική, http://econtact.ca/
Organised Sound
Computer Music Journal
Journal of New Music Research
Contemporary Music Review
Perspectives of New Music
Taylor & Francis Online
Πρόσβαση στα ακαδημαϊκά περιοδικά έχετε μέσα από το heal-link του Πανεπιστημίου. Οδηγίες βρίσκονται εδώ. Αν αντιμετωπίσετε κάποια δυσκολία, μπορούν να σας βοηθήσουν οι βιβλιοθηκονόμοι του Μουσικού Τμήματος.

Σύνδεσμοι
EARS Electroacoustic Resource Site, Παρέχει εκτενή βιβλιογραφία και ένα λεξικό ιδιωματικών όρων για την ηλεκτροακουστική μουσική
CIME Η Διεθνής Συνομοσπονδία Ηλεκτροακουστικής Μουσικής

SONUS Ηλεκτρονική μουσική βιβλιοθήκη
UBUWEB Πληθώρα ηλεκτροακουστικών κομματιών και κειμένων από τον 20ο αιώνα
Διαγωνισμοί Ηλεκτροακουστικής Σύνθεσης

Βιβλιοθήκες Ήχων
Adobe Audition Sound Effects [ download ]
BBC Sound Effects Archive [ download ]

Ενδεικτική Εργογραφία
Pierre Schaeffer & Pierre Henry – Symphonie pour un homme seul (1950)
John Cage – Williams Mix (1953)
Karlheinz Stockhausen – Studie II (1954)
Edgard Varèse – Déserts (1954)
Edgard Varèse – Poème électronique (1958)
Iannis Xenakis – Concret PH (1958)
György Ligeti – Artikulation (1958)
Karlheinz Stockhausen – Kontakte (1958–60)
Luc Ferrari – Und so weiter (1966)
Steve Reich – Come Out (1966)
François Bayle – Espaces Inhabitables (1967)
Bernard Parmegiani – De Natura Sonorum (1975)
Iannis Xenakis – La Légende d’Eer (1978)
Jonty Harrison – Klang (1982)
Denis Smalley – Wind Chimes (1983)
Javier Alvarez – Temazcal (1984)
Francis Dhomont – Novars (1989)
Philippe Manoury – La Partition du Ciel et e l’Enfer (1989)
Andrian Moore – Junky (1996)
Louis Dufort – Zénith (1999)
Natasha Barrett – The Utility of Space (2001)
Autechre – Confield (2001)
Tetsu Inoue & Carl Stone – Pict.Soul (2001)
Robert Normandeau – Chorus (2002)
Trevor Wishart – Imago (2002)
David Berezan – Cyclo (2003)
Stéphane Roy – Appartenances: Thème Celte (2003)
Squarepusher – District Line II (2003)
Horacio Vaggione – Harrison Variations (2004)
Ryoji Ikeda – Dataplex (2005)
Giles Gobeil – Ombres, espaces, silences (2005)
Theodore Lotis – Instant of a crystal glass (2007)
Henry Vega – The Hallelujah Drones (2008)
Nicolas Bernier – This is a portrait (2008)
Olivier Girouard – Ne me laisse pas ici (2009)
Manuella Blackburn – Switched on (2012)
Nikos Stavropoulos – Topophilia (2016)
Panayiotis Kokoras – Qualia (2017)
James Andean – Assemblance(s) CD (2019)
Felipe Otondo – Sauti (2022)